Zastosowanie komputerów w konstrukcji testów psychologicznych otwiera nowe, atrakcyjne możliwości.

Konstrukcja wszystkich, papierowych testów psychologicznych jest zazwyczaj podobna. Osoba badania odpowiada na listę pytań, lub ustosunkowuje się do listy stwierdzeń, zaznaczając wybraną odpowiedź. Wszystkie jej odpowiedzi zostają następnie przeliczone na punkty, te zaś, po podsumowaniu – stanowią wynik testu, podlegający określonej interpretacji.

Zastosowanie komputerów może ułatwić wypełnianie kwestionariuszy i obliczanie wyników. Odpowiedni skrypt, napisany w którymś z komputerowych języków, może wyręczyć badacza i za niego podsumować uzyskane punkty, a następnie w odpowiedzi wygenerować przygotowaną wcześniej interpretację. W ten sposób przenosi się do komputera istniejące już wcześniej papierowe testy, by ułatwić pracę badacza, lub umożliwić osobom zainteresowanym samodzielne wypełnianie testów.

Powyższe ułatwienie jest w istocie jednak tylko kopią papierowego testu. Zastosowanie komputera otwiera tymczasem zupełnie nowe, ogromne możliwości, których nie mogły dać papierowe testy, stosowane do tej pory. Można bowiem wyobrazić sobie test, w którym, podobnie jak w zwykłej rozmowie, kolejne pytania zadawane są w zależności od odpowiedzi na pytania wcześniejsze. W rezultacie każda osoba badana może odpowiadać na własną listę pytań, dobraną do niej indywidualnie, na podstawie jej poprzednich odpowiedzi. Trudno byłoby to sobie wyobrazić na papierze, gdyż wówczas zamiast kartki papieru, mielibyśmy do czynienia z wielostronicową broszurą, zaś po kolejnym pytaniu osoba badana znajdowałaby polecenie w stylu: „Jeśli na pytanie 1, 2, 3 odpowiedziałeś trzy razy >nie<, przejdź na stronę 2 i odpowiedz na pytania 4, 5, 6. Jeśli odpowiedziałeś dwa razy >tak<, a raz >nie< to przejdź teraz na stronę 12 i odpowiedz na pytania 22, 23 i 24. W przeciwnym wypadku przejdź na stronę 7.”

Wypełnianie tego typu testu na papierze byłoby tak trudne, że łatwo mogliby pogubić się w tym zarówno badacze, jak i osoby badane. Poprawnie napisany skrypt w którymś z komputerowych języków eliminuje te trudności: przejście od jednego ekranu do drugiego jest płynne i trwa ułamki sekund.

Komputer otwiera też zupełnie nowe możliwości obliczania wyników. Proste sumowanie punktów, znane z papierowych testów, jest tu najbardziej banalną operacją. Komputerowe skrypty mogą wykonywać wszystkie operacje matematyczne: dodawanie, odejmowanie, mnożenie, dzielenie oraz kombinacje wielu z nich, a następnie zaokrąglanie wyników do określonego miejsca po przecinku. Skrypty mogą także wykonywać działania logiczne, jak alternatywa, czy koniunkcja, oraz wykonywać żądane operacje w zależności od zadanych warunków: „jeśli zostanie spełniony warunek a, to wykonaj działanie x, jeśli zostanie spełniony warunek b, to wykonaj działanie y, w przeciwnym wypadku wykonaj działanie z”.

Co to oznacza?

Osoba badana może oczywiście, tak było do tej pory, dostać przygotowaną interpretację za zgromadzenie odpowiedniej liczby punktów w teście. Ale może też, zamiast lub obok tej interpretacji, dostać interpretację za odpowiedź diagnostyczną na konkretne pytanie. Można też generować kolejną, dodatkową interpretację za spełnienie kilku warunków, np. „jeśli odpowiedź na pytanie 1 będzie „nie”, suma punktów uzyskanych w pytaniach 2,3,4 będzie większa od 1, a na pytanie 8 odpowiedź będzie „tak”, to na końcu podanej interpretacji dopisz zdanie X.” „Jeśli na pytanie 5 osoba badana odpowiedziała „nie wiem”, zadaj dodatkowe pytania 9,10,11. Na przykład, jeśli na pytanie dotyczące palenia papierosów osoba badana odpowiedziała „tak”, to niezależnie od interpretacji całego testu, dodajemy pod interpretacją akapit o szkodliwości palenia i wyświetlamy określoną grafikę (fotografię płuc palacza). Trudno byłoby wyobrazić sobie podobny kwestionariusz na papierze.

Przykładem zastosowania komputera w konstrukcji testu może być prosty kwestionariusz zaburzeń odżywiania, dostępny w portalu Psychologia.net.pl. Cały kwestionariusz zawiera 20 pytań, jednak żadna z osób badanych nie odpowiada na wszystkie te pytania, gdyż nie ma takiej potrzeby. W pierwszej kolejności osoba badana podaje swój wzrost i wagę. Program oblicza indeks wagi ciała (body mass index – BMI) i w zależności od wyniku kieruje do odpowiedniej serii pytań. Jeśli osoba badana waży zbyt mało w stosunku do swojego wzrostu, otrzymuje serię 5 pytań dotyczących objawów anoreksji (zgodnych z objawami wymienianymi w ICD-10). Jeśli zaś ma nadwagę, odpowiada na 5 pytań dotyczących kompulsywnego objadania się. Osoby z prawidłową wagą kierowane są na stronę z 5-cioma pytaniami o objawy bulimii. W przypadku, gdy wszystko wygląda dobrze (osoba badana nie wykazuje objawów bulimii), otrzymuje serię dodatkowych 3 pytań o inne zaburzenia odżywiania się.

Taka konstrukcja kwestionariusza pozwala uniknąć zadawania zbędnych pytań, o których już po obliczeniu indeksu wagi ciała wiadomo, że nie mogą dotyczyć osoby badanej. Np. ktoś, kto ma nadwagę, nie będzie musiał odpowiadać na pytania dotyczące anoreksji, jak np. o utratę miesiączki. W rezultacie niewielka liczba pytań może wystarczyć do uzyskania szybkiej autodiagnozy.

W zależności od udzielonych odpowiedzi na pytania, osoba badana otrzymuje wynik - jedną z 22 interpretacji kwestionariusza, lub połączenie kilku z nich.

Opisane przykłady to tylko niewielka część możliwości, jakie dają komputerowe skrypty. Ale już to daje wyobrażenie nowych, atrakcyjnych możliwości i pozwala zaryzykować twierdzenie, że nadchodzi czas nowych, komputerowych testów psychologicznych, niemających swojego odpowiednika na papierze. W nadchodzącej przyszłości najprawdopodobniej nie wystarczy konstruktorowi testów psychologicznych dobra znajomość statystyki, lecz będzie też zapewne chciał uczyć się pisania skryptów w którymś z komputerowych języków.

---

Opublikowano: 2005-11-25

Oceń artykuł:
1
2
3
4
5
6

Skomentuj artykuł
Zobacz komentarze do tego artykułu

• Nowe możliwości w psychometrii
  

  Autor: tomek1946   Data: 2010-06-02, 13:05:54               Odpowiedz

  W chwili obecnej nie jest konieczne posiadanie umiejętności pisania skryptów itp. aby wykorzystywać komputer do tworzenia mniej lub bardziej rozbudowanych testów.
  Jest dużo narzędzi oferowanych w internecie, które nie wymagając zaawansowanych umiejętności pozwalają tworzyć testy adaptacyjne i... Czytaj dalej

• RE: Nowe możliwości w psychometrii - fatum, 2020-09-12, 14:35:15

Zobacz więcej komentarzy